Jan Abel Wassenbergh – Schilderij restauratie
Hier lees je mijn derde post over de schilder Jan Abel Wassenbergh. En over en de restauratie van zijn schilderij van Flora. Dit is het schoorsteenstuk waar Sophia Gockinga poseert als Flora in haar prachtige blauwe jurk. Ze is de dochter van de burgemeester uit de 18e eeuw. Hij kocht een majestueus 17de eeuws huis in Groningen. Daar bouwde hij een 18de eeuws huis aan vast. En voor de tuinkamer gaf hij Jan Abel Wassenbergh opdracht voor een schouwstuk. En nu pronkt nog steeds boven de schouw zijn dochter Sophie als Flora. Zij is het bewijs dat daar ooit de burgemeester Gockinga woonde.
★neem contact met ons op★
“Dat ze pronkt is zeker. De nieuwe eigenaar wilde de tuinkamer weer in ere herstellen. Onderdeel daarvan was de restauratie van het schilderij”
De slechte condities
Oude beschadigde verflaag
Zoals eerder al beschreven in mijn vorige blog, was het schouwstuk sterk vervuild door roet. Als gevolg van klimaatwisselingen en vooral door droogte was de verf sterk gebarsten. Want als een geweven textiel droogt wordt het ruimer. Zoals bekend, is een verflaag hard en kan doorgaans niet groter worden. Tenzij het barst. Helaas was de verflaag was niet alleen gebarsten maar door de vele klimaatwisselingen ook omgekruld. Erger nog, er was inmiddels ook al verf afgevallen.
Oude vergeelde vernis
Eveneens was het vernis vergeeld. Daarom werd in eerste instantie aangenomen dat Flora een prachtige groene jurk aan had in plaats van blauw. Als gevolg van meerder vernislagen die in de loop van de eeuwen waren aangebracht was het hele schilderij verkleurd. Het was donkerbruin. Niet alleen door vernis maar de combinatie van vuil en vernis. Dit alles weten we omdat er twee verfmonsters zijn genomen van vuil-vernis-verf-grondering. Wel vier vernislagen hebben we geteld!
De restauratie
Het hechten van verflagen
Het restauratie proces van het schilderij was een ware ontdekking. Het meest noodzakelijke was het hechten van de losse verflagen.
Uiteraard werd dit eerst getest op kleien stukjes met meerdere hechtmiddelen, Deze behandeling is wel drie keer herhaald. Zo zijn we zeker dat de verflaag weer goed is gehecht.
Het verwijderen van vuil en vernis
Laag voor laag werd het vuil en het vernis afgenomen. Hierbij zijn meerdere technieken toegepast. Wederom eerst testen. Testfases kunnen langdurig zijn. Geduldig alle bevindingen noteren en foto’s maken bij daglicht en UV licht
Er is gewerkt met reinigingsmengsels in gels. Maar ook met emulsies die zowel vuil als vernis kunnen afnemen. Tussendoor zijn vernislagen opgelost met pure oplosmiddelen. Daarbij worden wattenstokjes maar ook tissues gebruikt. Blokje voor blokje, laag voor laag komt de verflaag steeds meer tevoorschijn. De laatste vuilresten zaten in de barsten van de verf. Een UV foto bracht dit aan het licht.
Het oog van Flora!. Het schouwstuk door Jan Abel Wassenbergh na afname van de vier vernis. De roet zit in de barsten van de verf.
Plamuur, vulmiddel
Wanneer alle vuil en vernis na eindeloos weer afnemen is verwijderd is de fase van het opbouwen aangebroken. Als eerste krijgt het schilderij een isolatievernis. Zo is er een duidelijke scheiding tussen de originele verf en de toevoegingen. Lacunes worden gevuld met een zelf gemaakt vulmiddel. De keuze wordt bepaald door de grootte en diepte van de lacunes maar ook de gebruikte materialen. Voor Flora is een plamuur gemaakt op basis van konijnenlijm, krijt en pigmenten. De selectie van de pigmenten kwam voort uit de aangetroffen pigmenten in de verfmonsters. De vulling was beige van kleur, net als de grondering van het schilderij.
Het retoucheren
De vullingen zijn voorzien van een eerste basis toon van de omliggende verflaag. Een extra vernislaag zorgt voor de isolatie van deze eerste laag. Vervolgens wordt steeds weer een laag toegevoegd. Van dekkend naar glacerend. Noodzakelijk was om steeds weer een dunne laag vernis aan te brengen. Dit is met de spray uitgevoerd. Omdat zo zeer dunne lagen verkregen kunnen worden zonder druk uit te oefenen op het schilderij.
De bescherming van het linnen
Zeker wordt de achterzijde niet vergeten. De drager, het linnen is uiterst belangrijk. Vooral als je boven een schouw hangt. Maar eerst moest ook de achterzijde worden gereinigd. Pas daarna is er een ‘opgevulde achterkant bescherming ‘ gemaakt. Museum Art Foam is aan de achter het doek geplaatst. Ze zijn gemonteerd op een polycarbonaat achter plaat. Deze klimaat buffer is belangrijk. Zo zal het linnen minder trillen, uitdrogen en vervuilen.
Het terugplaatsten
Voor de kerst was Flora weer thuis! Feestelijk werd ze onthaald. Het plaatsten in de schouw kon pas plaatsvinden nadat ook deze geheel was gereinigd. Nu pronkt ze weer na de restauratie als van ouds her in de met eikenhouten gestoken lambrisering boven de schouw. Vriendelijk glimlachend kijkt ze de gelukkige bewoner aan. Maar ook de bezoekers zullen verbaast staan kijken van de goede schilders kwaliteiten van Jan Abel Wassenbergh. Persoonlijk vind ik dit een van zijn mooiste portretten. Niet alleen omdat ze zo origineel mogelijk is behouden. Geheel in haar originele setting. Maar zeker ook om de detail voering. De prachtige draperieën van glanzende zijde. Het felle indigo blauw van haar jurk. De planten en bloemen met heldere rode bloemblaadjes.
Het feest van Flora, de Romeinse godin van de lente en de bloemen
