Dames portretten door Hendrick ten Oever

Ten Oever is als portrettist zeker ook actief geweest in Groningen. In het boekje uit 1953 vonden we portretten van de Groninger adel. Vier van zijn portretten hangen op deMenkemaborg in Uithuizen en zijn eigendom van het Groninger Museum. Nu blijkt dus dat Ten Oever zeker vijf keer in Groningen een portretopdracht vervulde. Daarom een uitwijding voer de portretten door Hendrick ten Oever

Groninger portretten

In 1680 Daniël de Hertoghe en zijn vrouw Cecilia Elisabeth Tamminga. In 1683 GratiaSusanna Tjarda van Starkenborgh Clant. Maar ook een onbekende dame van de familie Canter Cremer in 1683. En omstreeks 1686portretteerde hij Mello Alberda en zijn vrouw Susanna Elisabeth Tamminga. De ontdekking van de signatuur draagt bij aan de kennisover portretkunst in Groningen. Duidelijk is dat niet iedereen in Groningen zich in de jaren ’80 van de 17de eeuw door Hermannus Collenius liet portretteren. Naast Martinus van Grevenbroeck (ook vertegenwoordigd in Verhildersum met het portret van EdzardJacob Tjarda van Starkenborgh) was Hendrick ten Oever dus ook een belangrijke kunstenaar voor de Groninger adel.

Op bezoek in het depot Groninger Museum

Alle portretten in de rekken van dit depot zijn onderzocht op restauratiegeschiedenis. Onze aandacht ging uit naar het opvallendespieraam en het blauwe tape. Ook een tekst op de achterzijde van het doublagedoek, zoals bij Gratia, had onze aandacht. Deze tekst is immers aangebracht op het bedoekingsdoek en laat dus mogelijk de hand van de restaurator zien. Daarnaast kunnen alle bijzonderestickers en teksten een aanwijzing zijn over een restaurator, een eerdere eigenaar, een kunstenaar. Op deze wijze schilderijenbestuderen is heel spannend, je mag niets over het hoofd zien.Dat deden we gelukkig niet want we vonden een spieraam dat exact gelijk is aan het spieraam van Gratia. De hoekverbindingen, de spieën met de touwtjes en de spijkertjes en ook het blauwe tape.Dit is het spieraam van het portret van Allart van Ysselmuden van Stedum, kunstenaar Anoniem, olieverf op doek, datum 1618, formaat 118 x 103 x 8,0 cm registratiecode 0000.1076. Als bekend is door wieen wanneer dit schilderij gerestaureerd was, zou dit aanknopingspunten bieden voor de restauratiegeschiedenis van Gratia. Helaas is er geen informatie over een uitgevoerde restauratie bekend bij het museum. Wel is duidelijk dat dit schilderij al sinds 1899 in de collectie van het Groninger Museum is. Het is dus goed mogelijk dat dit dezelfde restaurator is als van Gratia.

Spieramen

Links het raam uit de collectie van het Groninger Museum en rechts het raam van Gratia. Bij Gratia is later over het blauwe tape eentweede aangebracht, maar het blauwe randje is duidelijk zichtbaar.

Op bezoek in de Menkemaborg voor portretten door hendrick ten oever

In de Menkemaborg vertoont één van de vier portretten geschilderd in 1680 door Hendrick ten Oever grote overeenkomsten met het portret van Gratia. Dit is het portret van Cecilia Elizabeth Tamminga (1652 – 1718). Op dit schilderij is ze dus 31 jaar.2 Ze wasgetrouwd met Daniël de Herthoghe (1641-1685). Zijn volle naam is Daniël Onno de Hertoghe van Feringa. In de Menkemaborghangt een portret van hem als driejarig kind. Hun beider portretten hangen naast elkaar in de hal van de borg. Gelukkig konden webeide portretten zowel aan de voor- als de achterzijde bestuderen. Bij Susanna hebben we tot in detail de schildertechniek beschreven en gefotografeerd. Susanna draagt net als Gratia een zwarte jurk met witte mouwen en hals. Ze hebben allebei oorbellenmet parels, een parelketting. Waar Susanna zit, staat Gratia maar ze kijken op dezelfde manier, hebben dezelfde oogopslag. Misschien niet zo verwonderlijk want Tamminga haar grootmoeder van moederszijde was een Clant. En Gratia haar tweede naam is ook Susanna. Maar er is geen familielijn gevonden in de 17de eeuw. Deze is al in de 16de eeuw uit elkaar gegroeid. Het decor vertoont eveneens veel gelijkenis in het gedrapeerde gordijn en het doorkijkje naar het landschap links. De overeenkomsten zijnoverweldigend. De maten verschillen echter maar dat is mede veroorzaakt doordat het schilderij van Gratia in het verleden kleiner is gemaakt.